Wereldwijd zijn er bijna 1400 soorten wespvlinders, in Nederland zijn 13 soorten waargenomen. Zoals de naam al doet vermoeden lijken deze nachtvlinders op wespen.
_27359_Marian Schut.jpg "hoornaarvlinder (Sesia apiformis)_27359_Marian Schut.jpg")
De hoornaarvlinder (Sesia apiformis), foto: Marian Schut
Familiekenmerken
Wespvlinders hebben hele smalle voorvleugels en tamelijk smalle achtervleugels met grote doorzichtige velden, het lichaam is zwart met rode of gele banden. De sterke gelijkenis met wespen beschermt hen waarschijnlijk tegen predatoren. In vlucht is het moeilijk om de wespvlinders te herkennen.
De eikenwespvlinder, foto: Jeroen Voogd
Zittend of eenmaal gevangen kunnen ze wel goed van wespen worden onderscheiden door de donkere band of vlek op de voorvleugel, waaruit een groot aantal aders ontspringt. Ook zijn de kop en de ogen veel kleiner dan die van de wesp.
De vlinders vliegen vooral bij zonnig weer, maar je ziet ze gemakkelijk over het hoofd. Een manier om boombewonende soorten te vinden, is het afzoeken van de stam van de waardplant. Aan het begin van de ochtend is de trefkans het grootst, want eenmaal opgewarmd door de zon zwermen ze al gauw uit.
De meeste wespvlinders hebben een functionele roltong en bezoeken bloemen. Bloembezoekende soorten worden soms met sleepnetten of in malaisevallen gevangen tijdens onderzoek naar andere insecten. De mannetjes vliegen rond de waardplant, op zoek naar onbevruchte vrouwtjes. De vrouwtjes worden vaak bij de waardplant aangetroffen tijdens het afzetten van de eitjes.
Inventarisatie van wespvlinders
Tegenwoordig wordt veel gebruik gemaakt van feromoonpreparaten als inventarisatiemethode. Hierdoor kan aanwezigheid van wespvlinders aanzienlijk sneller en efficiënter vastgesteld worden. Het blijkt nu ook dat sommige soorten meer verbreid en in grotere aantallen voorkomen dan op basis van eerdere waarnemingen het geval leek.
Levenscyclus
De levenscyclus van houtbewonende soorten duurt één tot vier jaar, soorten die in kruiden leven zijn doorgaans eenjarig.
De eieren worden afzonderlijk afgezet, vaak op pas afgezaagde boomstronken, wondweefsel of andere beschadigingen in de bast van een boom, maar ook op bladeren van kruidachtige planten.
Appelglasvlinder, Fotograaf: Corry van Elzelingen
De rupsen van wespvlinders zijn vrijwel kaal; ze hebben een made-achtig uiterlijk. De rupsen leven als boorders in de waardplant. Ze leven in stammen, wortels, takken of twijgen, waarbij ze gangen maken die sporen van spinsel vertonen. Hiermee onderscheiden ze zich van boorders uit andere insectengroepen. Soms verraden ze hun aanwezigheid door het naar buiten werken van houtpoeder uit de openingen in de waardplant, of door het veroorzaken van zwellingen (gallen).
De rupsen van soorten die diep in hout leven zijn nauwelijks te vinden zonder de bomen te beschadigen. De rupsen van soorten die in twijgen leven zijn gemakkelijker te vinden en kunnen worden opgekweekt door de twijg mee te nemen. Kruid-bewonende soorten kunnen gevonden en opgekweekt worden door (delen van) de waardplant uit te graven en mee te nemen. De rupsen hebben vaak een sterke voorkeur voor slecht groeiende, geïsoleerd staande planten op verstoorde grond, met name aan de randen van paden en karrensporen.
De pop wordt gevormd in een vezelachtige cocon, in de gang net onder het oppervlak van de bezette stam, wortel of tak, achter een door de rups van tevoren gemaakte afsluiting van het gat. De rups laat hiervoor een flinterdun laagje ‘schors’ staan, dat te vinden is door voorzichtig over de buitenkant van de stengel te schrapen.
Er zijn ook soorten die zich verpoppen zonder cocon en waarvan de poppen zich in hun gang kunnen bewegen. Deze soorten kunnen gemakkelijk opgekweekt worden, door voorzichtig het gedeelte van de plant waarin de pop zich bevindt af te snijden. Bij soorten die in de grond leven wordt soms een zijdeachtige buis naar het oppervlak gemaakt. Voortplantingsplaatsen kunnen het beste gevonden worden door op stammen en takken te zoeken naar lege poppen, die daar bij het begin van het vliegseizoen achterblijven en wekenlang kunnen blijven zitten.
