Beheerkaart eikenprocessierups

Provincie Gelderland

Datum: 2021-01-27
Projectnummer: P-2021.014



Toelichting legenda

Passief beschermd zijn bedreigde en ernstig bedreigde soorten die wettelijke bescherming hebben. Voor werkzaamheden die de soort doden of de voortplantings- en/of rustplaatsen verstoren is een ontheffing nodig.
Actief beschermd zijn soorten waarvoor bestrijding een negatief effect op de staat van instandhouding kan hebben. Voorkom dan wel beperk de negatieve effecten op deze soorten bij werkzaamheden.

Maak ook bij de gebieden die niet zijn ingekleurd een goede afweging of het spuiten hier noodzakelijk is!



Beheer eikenprocessierups


Het beheer van de eikenprocessierups is geen eenvoudige opgave. Om gezondheidsklachten te voorkomen wordt de eikenprocessierups bestreden, maar het blijkt in de praktijk niet eenvoudig om op het juiste moment op de meest effectieve manier op te treden. Allereerst moet men een antwoord hebben op de twee vragen: Is er eikenprocessierups aanwezig in mijn beheergebied? Treedt eikenprocessierups in hoeveelheden op die overlast kunnen veroorzaken?

Om professionele beheerders te helpen goede beheerkeuzen te maken is een leidraad opgesteld, inclusief een stappenplan. Door dit stappenplan te volgen kan men komen tot een afgewogen en verantwoord beheer.

Download de Leidraad beheersing eikenprocessierups, Update 2019 (Spijker et al, 2019) via: https://assets.naturetoday.com/docs/490adbdf-cd2a-49b5-91c0-9452f261f58b.pdf3).

Kaart beschermde en bedreigde dagvlinders

Er zijn verschillende beschermde en bedreigde vlindersoorten waarvan rupsen op en direct in de buurt van eiken leven in dezelfde periode dat eikenprocessierups aanwezig is. Toepassing van chemische of biologische bestrijdingsmiddelen op plaatsen waar passief beschermde vlindersoorten voorkomen kan strafbaar zijn. De wegen waar deze soorten voorkomen zijn op de kaart rood aangegeven.

De Vlinderstichting steunt beheerders met een kaart en bijbehorende informatie over het voorkomen van alle beschermde vlindersoorten rondom wegen waar de eikenprocessierups in het geval van eikenbomen mogelijk aanwezig is. Zo kan een weloverwogen afweging worden gemaakt. Neem bij de afweging van bestrijden ook de neveneffecten van de verschillende methodes mee. In Nederland leven ongeveer 2350 soorten nachtvlinders en 60 soorten dagvlinders. De methodes die bij preventieve bestrijding worden ingezet hebben effect op alle vlinderrupsen die met het middel in aanmerking komen. Een uitleg van het effect van de verschillende methoden op rupsen van dag- en nachtvlinders is te lezen in het volgende artikel: https://assets.vlinderstichting.nl/docs/52014304-e14d-4612-83be-2017c820f1aa.pdf

Toelichting bij de kaart

De kaart is samengesteld op basis van gevalideerde waarnemingen uit de Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF) uit de periode 2015 tot en met januari 2021. De NDFF bevat bijna 8,5 miljoen waarnemingen van dagvlinders en is daarmee het meest volledige bestand met dagvlinderwaarnemingen in Nederland. Voorgaande jaren werden de gegevens van afgelopen tien jaar gebruikt. Dat aantal is aangepast naar vijf jaar, exclusief het lopende jaar, omdat het aantal waarnemingen per jaar toeneemt zodoende geeft dit een actueler beeld van het voorkomen.

.       Soortenselectie
.       Betekenis verschillende kleuren
.       Samenvatting
.       Eventuele alternatieven
.       Soortenlijst

Soortenselectie

De Wet Natuurbescherming, die begin 2017 in werking trad, beschermt alle dagvlinders van de Rode Lijst. Daarnaast staan er twee soorten nachtvlinders op de Wet Natuurbescherming; de Spaanse vlag en de teunisbloempijlstaart. Dat betekent dat ook bij de bestrijding van rupsen van de eikenprocessierups rekening gehouden moet worden met bedreigde en beschermde vlinders. De Vlinderstichting heeft zogenaamde beheerkaarten gemaakt. Deze geven aan waar beschermde vlinders voorkomen langs wegen in de gekozen Provincie.

Hiervoor zijn alle waarnemingen geselecteerd van alle soorten dag- en nachtvlinders die beschermd zijn. Dit zijn de soorten van de Rode Lijst dagvlinders uit de categorie?n ‘ernstig bedreigd’, ‘bedreigd’ en ‘kwetsbaar’. U kunt de complete lijst met gebruikte soorten hieronder bekijken. Voor het maken van de kaarten worden alleen de gevalideerde waarnemingen gebruikt.

Dagvlinders zijn relatief plaatstrouw, maar kunnen zich in beperkte mate in een ruimer gebied bewegen. Bij de interpretatie van de grootte van het leefgebied van de vlinders is daarom uitgegaan van een bufferzone van 250 meter rondom de waarnemingslocaties. Alle verharde wegen die zich in deze bufferzone bevinden zijn gemarkeerd op de kaart. De vlinderwaarnemingen zelf zijn niet op de kaart weergegeven.

Betekenis verschillende kleuren op kaart

Rood
De soorten die ernstig bedreigd of bedreigd zijn worden strikt beschermd, ofwel passief beschermd. Ze mogen bijvoorbeeld niet worden gevangen of gedood. Op locaties waar deze soorten voorkomen, mag niet worden gespoten met biologische dan wel chemische middelen waarbij deze rupsen gedood kunnen worden of de voortplantings- en/of rustplaatsen worden verstoord. Deze locaties zijn op de kaarten in rood aangegeven.

Blauw
De overige beschermde soorten dagvlinders zijn actief beschermd. Bij aanwezigheid van deze soorten geldt de zorgplicht in het kader van de Wet Natuurbescherming. Dat wil zeggen dat men rekening dient te houden met deze vlindersoorten bij de afweging om al dan niet een bestrijding van eikenprocessierups uit te voeren met middelen, die voor vlinders non-selectief zijn. Activiteiten zoals monitoring in het voorgaande jaar, informatie inwinnen over de plaagdruk van eikenprocessierups in de omgeving, en het bijhouden van klimaatomstandigheden tijdens de eerste twee weken na de uitkomst van de rupsen, ondersteunen de afweging of er risico op overlast voor mensen wordt verwacht. In het geval dat een groot risico op overlast voor mens en dier wordt verwacht, kan men besluiten tot het uitvoeren van een bespuiting (zie: ‘Beslisschema Beheersing Eikenprocessierups’ op de hierboven benoemde Leidraad beheersing eikenprocessierups, Update 2019 (Spijker et al, 2019)). De locaties met soorten dagvlinders waarvoor deze zorgplicht geldt, zijn in blauw weergegeven.

Paars
Bij overlap tussen actieve (blauwe) en passieve (rode) soorten wordt de kleur paarsachtig.

Samenvatting

Langs (en direct rondom) de op de kaarten rood gemarkeerde wegen en weggedeelten mag vanwege de aanwezigheid van beschermde vlindersoorten niet worden bestreden met chemische en biologische middelen die dodelijk zijn voor rupsen. Middelen die specifiek alleen de eikenprocessierups doden zijn momenteel niet beschikbaar. Langs (en direct rondom) de op de kaarten blauw gemarkeerde wegen en weggedeelten wordt geadviseerd om de eikenprocessierups alleen na een zorgvuldige afweging te bestrijden.

Denk aan ecologisch bermbeheer bij de beheersing van de eikenprocessierups

Een integrale aanpak is onmisbaar bij het beheren van eikenprocessierupsen. Een van de onderdelen van zo’n integrale aanpak is ecologisch beheer van bermen en groenstroken. Om de kwaliteit van ecologisch bermbeheer goed te borgen, heeft De Vlinderstichting samen met Stichting Groenkeur Kleurkeur ontwikkeld. Kleurkeur wordt door steeds meer opdrachtgevers (gemeenten, provincies, waterschappen) gevraagd van aannemers. Kijk voor meer informatie op kleurkeur.com.

Soortenlijst

Hieronder is de lijst met soorten vlinders aangegeven die gebruikt zijn bij de analyse en samenstelling van de beheerkaarten. Op de Spaanse vlag en de teunisbloempijlstaart na zijn dit allemaal soorten dagvlinders. De dikgedrukt soorten zijn zowel passief als actief beschermd. De rest is alleen actief beschermd.
Wettelijk beschermde vlindersoorten:
.   aardbeivlinder
.   bont dikkopje
.   bosparelmoervlinder
.   boswitje
.   bruin blauwtje
.   bruin dikkopje
.   bruine eikenpage
.   bruine vuurvlinder
.   donker pimpernelblauwtje
.   duinparelmoervlinder
.   dwergblauwtje
.   dwergdikkopje
.   gentiaanblauwtje
.   groot dikkopje
.   groot geaderd witje
.   grote ijsvogelvlinder
.   grote parelmoervlinder
.   grote vos
.   grote vuurvlinder
.   grote weerschijnvlinder
.   heideblauwtje
.   heivlinder
.   iepenpage
.   kalkgraslanddikkopje
.   keizersmantel
.   klaverblauwtje
.   kleine heivlinder
.   kleine ijsvogelvlinder
.   kleine parelmoervlinder
.   kommavlinder
.   moerasparelmoervlinder
.   pimpernelblauwtje
.   purperstreepparelmoervlinder
.   rode vuurvlinder
.   rouwmantel
.   sleedoornpage
.   Spaanse vlag
.   spiegeldikkopje
.   teunisbloempijlstaart
.   tijmblauwtje
.   tweekleurig hooibeestje
.   vals heideblauwtje
.   veenbesblauwtje
.   veenbesparelmoervlinder
.   veenhooibeestje
.   veldparelmoervlinder
.   woudparelmoervlinder
.   zilveren maan
.   zilverstreephooibeestje
.   zilvervlek

Disclaimer

De hier gepresenteerde gegevens zijn uitsluitend geschikt voor gebruik bij de bestrijding van de eikenprocessierups. Elk jaar komen er honderdduizenden nieuwe waarnemingen van vlinders in de NDFF. Hierdoor kunnen er nieuwe populaties van beschermde soorten worden gevonden en wordt aangeraden de kaarten elk jaar bij te werken. De Vlinderstichting kan geen verantwoordelijk aanvaarden voor schade toegebracht aan populaties of gebieden waar geen gegevens van bekend zijn bij De Vlinderstichting.

De Vlinderstichting heeft geen verantwoordelijkheid voor gegevens ontleend aan oudere versies dan de hier gepresenteerde beheerkaarten.

Copyright De Vlinderstichting, Wageningen, uitgave januari 2021.