Bruine winterjuffer

Herkenning

Kenmerken

Lengte: 34-39 mm. Lichtbruin lichaam, met donkere bronskleurige tekening op achterlijfsrug en borststuk (bij jonge dieren met groene glans). De donkere figuurtjes op het achterlijf zijn torpedovormig. In het voorjaar vaak veel donkerder gekleurd, hierdoor effen donkerbruin lijkend. De ogen hebben dan vaak blauwe berijping. Pterostigma’s lang en bruin en in de voorvleugels dichter bij de top geplaatst dan in de achtervleugels. In rust worden de vleugels alle vier aan één kant van het lichaam samengehouden. De donkere strepen op de borststukrug hebben een rechte onderkant. De donkere streep op de zijkant van het borststuk (onder de schoudernaad) is relatief breed. Mannetje: de toppen van de onderste achterlijfsaanhangsels reiken duidelijk verder dan de tandjes die aan de binnenzijde van de bovenste achterlijfsaanhangsels staan.

Gelijkende soorten

Gelijkende soorten: Noordse winterjuffer en vrouwtjes watersnuffel (bruine vorm). Meer over gelijkende soorten: De noordse winterjuffer lijk sterk op de bruine winterjuffer. De donkere strepen op de borststukrug van de noordse winterjuffer zijn echter niet recht, maar hebben een duidelijke uitstulping. Bovendien is de donkere streep op de zijkant van het borststuk smaller dan bij de bruine winterjuffer. De onderste achterlijfsaanhangselen van het mannetje zijn bij de noordse winterjuffer korter dan bij de bruine winterjuffer. De noordse winterjuffer is veel zeldzamer dan de bruine winterjuffer en komt alleen voor in de noordelijke helft van Nederland. De vrouwtjes van sommige andere juffersoorten kunnen globaal op winterjuffers lijken. Dit geldt vooral voor bruine varianten van vrouwtjes watersnuffel en lantaarntje. Wel beschouwd zien deze soorten er echter op veel punten anders uit.

Uiterlijk van de larve

Lengte: 20 - 25 mm. waarvan de achterlijfaanhangsels, procten, 6 - 8 mm. De procten hebben een afgeronde uiteinde en vaak bandering. Ze hebben een niet-gesteeld vrij slank vangmasker, prementum.

Verwarring met andere larven

Lijken het meest op de noordse winterjuffer, deze heeft echter een breder prementum. Ook de houtpansterjuffer kan voor verwarring zorgen, echter deze heeft een kleine onderste tand op het vangmasker en bij de bruine winterjuffer is deze goed ontwikkeld. Ook kan de grote roodoogjuffer voor verwarring zorgen, maar onder een vergroting is te zien dat de juffer geen beharing heeft op de beweeglijke (bovenste) tand van het vangmasker.

Verspreiding

Vliegtijd en gedrag

In het voorjaar (als ze zich voortplanten) vooral actief van begin april tot eind juni, met een piek in eind april/begin mei. Op zonnige dagen kunnen actieve imago’s echter nog vroeger in het voorjaar worden waargenomen, of zelfs in de winter. De nieuwe generatie vliegt van begin juli tot eind oktober, met een piek in augustus en september. Beide generaties overlappen elkaar in eind juni/begin juli. Imago’s rusten vaak op houtige of verdorde plantenstengels en drukken zich hier in de lengterichting tegenaan. Hierdoor vallen ze nauwelijks op, totdat ze een stukje verder vliegen. In het voorjaar vindt voortplanting plaats en ze zijn dan ook hoofdzakelijk aan de waterkant aan te treffen. Eieren worden in tandem afgezet, meestal in drijvend plantenmateriaal. Vaak zijn dit dode stengels en bladeren van riet, lisdodde of snavelzegge. De nieuwe generatie aan het eind van de zomer heeft na het uitsluipen geen binding meer met het water en kan ver van de voortplantingshabitat worden aangetroffen. Imago’s zijn dan meestal jagend of rustend aan te treffen op beschutte plaatsen, bijvoorbeeld in bosranden. Voor de overwintering zoeken ze beschutte plekjes op in bijvoorbeeld heidestruiken, pijpenstrootjepollen of onder boomschors.

Mobiliteit

Mobiele soort, die (met name in het najaar) ver van geschikt voortplantingshabitat kan worden aangetroffen.

In Nederland

Ja

Regionaal

Hoofdzakelijk op de hoge zandgronden en in de duinen. Het zwaartepunt van de verspreiding ligt in Zuidoost-Brabant, Noord-Limburg, de Utrechtse Heuvelrug en de duinen van Zuid-Holland. Verder zijn op tientallen plaatsen verspreid door Nederland waarnemingen gedaan. Waarnemingen ontbreken uit Groningen en het grootste deel van Friesland en Flevoland. De soort breidt zich momenteel uit in Nederland, mogelijk als gevolg van het opwarmende klimaat.

Europa

Zuid-, Midden- en Oost-Europa. Ontbreekt in Groot-Brittannië, Ierland en het grootste deel van Scandinavië. Breidt zich de laatste jaren sterk naar het noorden uit. Algemene soort in Zuid- en Oost-Europa.

Mondiaal

Oostelijk tot in Centraal-Azië, zuidelijk tot in Noord-Afrika.