Gevoelig (voorlopige rode lijst)

Bonte bessenvlinder

Abraxas grossulariata

Vliegtijd & gedrag

Half mei-eind augustus in één generatie. De vlinders komen op licht. Ze worden soms rustend waargenomen op bladeren van onder andere braam en houden zich dood als ze worden gevangen of aangeraakt. Zowel de vlinders als de rupsen worden vanwege de opvallende signaalkleuren niet door vogels gegeten.

Bonte bessenvlinder

Verspreiding in Nederland

Bonte bessenvlinder

Trends

Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd.De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben.Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) worh3 hier de presentie afgebeeld.De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar.Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.

Levenscyclus

Bonte bessenvlinder

Rups: augustus-juni. De soort overwintert als jonge rups laag op de waardplant of in de strooisellaag en verpopt zich op de plant in een losse doorzichtige cocon, waarin de zwart met geel gekleurde pop goed zichtbaar is.

Herkenning

Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 18-25 mm. Een opvallend bont gekleurde spanner. Het patroon van zwarte en geeloranje vlekken op de witte vleugels kan sterk variëren.

Kenmerken rups

Tot 32 mm; lichaam bleek geelachtig wit met uitgebreide tekening van zwarte vlekken, die soms samenvloeien en de rups dan een bijna zwart uiterlijk geven; over de spiracula een brede, oranjerode lengtestreep; segmenten een tot drie soms met een lichtrode zweem; kop glimmend zwart.

Gelijkende soorten vlinder

De porseleinvlinder (A. sylvata) heeft geen grote zwarte vlekken langs de rand van de vleugel en mist de zwarte centrale band op de voorvleugel. Zie ook de kleinere bonte brandnetelroller (Anania hortulata), een microvlinder uit de familie van de grasmotten (Crambidae).

Foto's

Verspreiding

Zeldzaamheid

Algemeen. Komt verspreid over het hele land voor. RL: gevoelig.

België

Vrij zeldzaam. Verspreid voorkomend in het hele land, maar versnipperd. Sterk achteruitgegaan. De soort staat als Bedreigd op de Rode Lijst van Vlaanderen (Veraghtert et al. 2023).

Mondiaal

Van het Iberisch Schiereiland via heel Europa tot Centraal- en Oost-Azië (daar meerder ondersoorten); in het zuiden tot het noordelijke deel van het Middellandse Zeegebied, de Balkan en Klein-Azië tot het Armeense hoogland, in het noorden tot Midden-Scandinavië.

Habitat

Vooral (volks)tuinen; ook heiden, struwelen en bosranden.

Waardplant

Bosranden

Heiden

Struwelen

Tuinen

Volkstuinen

Planten

Diverse (bessen)struiken en -bomen zoals sleedoorn en meidoorn. In tuinen worden kruisbessen soms volledig kaal gegeten. Soms ook massaal op gecultiveerde kruipende kardinaalsmuts.

Waardplant

Kardinaalsmuts

Meidoorn

Ribes

Sleedoorn

Benaming

  • Engelse naam Magpie
  • Duitse naam Stachelbeer-Harlekin
    Stachelbeerspanner
  • Franse naam la Zérène du groseillier
    la Phalène mouchetée
  • Oud Nederlandse naam bessenspanrups
    harlekijn
  • Synoniemen Zerene grossulariata

Meer over de naam

Toelichting Nederlandse naam
Bonte bessenvlinder is een al lang bestaande naam die al gebruikt wordt door Ter Haar in ‘Onze vlinders’ (begin vorige eeuw).Ook in de tuinbouw is bonte bessenvlinder al vele jaren in gebruik (soms kaalvraat van bessenstruiken). Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam
Abraxas: abraxas is een Koptisch woord toegeschreven aan Egyptische gnostiek (2e eeuw v.C.); dit woord moet 365 aangeven (de dagen in een jaar) onder toevoeging van de getalswaarde van de Griekse letters. Als versieringen te gebruiken bij toverformules en bezweringen, gecombineerd met mystieke figuren, dieren en menselijke vormen. Abacadabra is ook zo’n woord. Verder heeft het geen enkele enthomologische betekenis.grossulariata: Ribes grossularia (tegenwoordig R. uva-crispa), kruisbes, een van de voedselplanten van de rups

Auteursnaam en jaartal
(Linnaeus, 1758)

Meer uit dezelfde familie

Doe mee aan de tuinvlindertelling

Heb je een vlinder of libel gespot? Meld het ons! Jouw waarnemingen zijn waardevol voor het behoud van deze insecten. Samen kunnen we hun populaties in kaart brengen en beschermen. Ga naar onze website en deel jouw observaties. Help mee aan het behoud van deze prachtige dieren en draag bij aan de wetenschap van de biodiversiteit.

Waarneming melden