Dennenpijlstaart

Sphinx pinastri

Vliegtijd & gedrag

Begin mei-begin september in één generatie. De vlinders zijn soms overdag rustend op boomstammen of palen te vinden. Ze vliegen ´s nachts, komen op licht en foerageren in het donker op bloemen, vooral van kamperfoelie.

Dennenpijlstaart

Verspreiding in Nederland

Dennenpijlstaart

Trends

Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd.De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben.Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) worh3 hier de presentie afgebeeld.De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar.Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.

Levenscyclus

Dennenpijlstaart

Rups: juli-oktober. De rups kan zowel op kleine als op grote bomen worden aangetroffen en heeft meestal een voorkeur voor oudere naalden. De soort overwintert als pop in de strooisellaag of in de grond.

Herkenning

Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 35-41 mm. Karakteristiek is de vrijwel effen, grijze of bruinachtig grijze voorvleugel met in het midden enkele zwarte vegen, en de vrijwel egaal donkerbruine achtervleugel. Beide vleugels hebben geblokte franje. Het achterlijf is zwart gebandeerd zonder enig spoor van roze.

Kenmerken rups

Tot 80 mm; lichaam groen met zwartachtig schuine strepen; over de rug een brede, roodachtig bruine middenband die soms tot de spiracula is uitgebreid; over de rug ook nog drie geelachtig witte lengtestrepen die soms door de roodachtig bruine band worden overschaduwd; onder de spiracula een gebroken geelachtig witte lengteband; spiracula oranje met zwarte rand. De jonge rupsen zijn groen met geelachtig witte strepen

Gelijkende soorten vlinder

Zie de windepijlstaart (Agrius convolvuli) en de ligusterpijlstaart (S. ligustri).

Foto's

Verspreiding

Zeldzaamheid

Algemeen. Komt vooral voor op de zandgronden in het binnenland en in de duinen, maar wordt soms ook daarbuiten aangetroffen. RL: niet bedreigd.

België

Vrij algemeen in het hele land, maar ontbreekt nagenoeg in naaldbosarme regio's, zoals de West-Vlaamse polders en Haspengouw. De soort staat op de Rode Lijst van Vlaanderen als Momenteel niet in Gevaar (Veraghtert et al. 2023).

Mondiaal

Van noordwest-Afrika (daar zeldzaam) via bijna geheel Europa (niet in het zuidwesten van het Iberisch schiereiland, niet in het noorden van Groot-Britannië en niet in Scandinavië) en Klein-Azië tot aan de Kaukasus (zuidelijk tot Syrië en de Libanon) en via gematigd Azië tot aan Japan. In Noord-Amerika geïmporteerd.

Habitat

Vooral naaldbossen en met vliegdennen begroeide heiden; soms ook tuinen in bosrijke gebieden.

Waardplant

Heiden

Tuinen

Planten

Vooral grove den, maar ook andere naaldbomen.

Waardplant

Den

Benaming

  • Engelse naam Pine Hawk-moth
  • Duitse naam Kiefernschwärmer
  • Franse naam le Sphinx du pin
  • Synoniemen Hyloicus pinastri

Meer over de naam

Toelichting Nederlandse naam
Dennepijlstaart is een oude naam die ook al door Ter Haar in ‘Onze Vlinders’ wordt gebruikt.Pijlstaart verwijst naar het staartje of ‘pijl’ op het laatste segment van de rups.Grove dennen, maar ook andere naaldbomen, zijn de waardplanten van deze soort. Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam
Sphinx: Sphinx is een monster meestal afgebeeld met de bovenkant van een vrouw en het lichaam van een leeuw. Zij woonde in het Egyptische Thebe raadsels opgevend en degenen dodend die ze niet konden oplossen. Toen Oedipus dat wel bleek te kunnen, pleegde ze zelfmoord. Men denkt wel dat deze mythe de geheimnisvolle jaarlijkse overstroming van de Nijl symboliseerde; die bracht vruchtbaarheid maar ook de gesel van de dood voor hen die in de Nijl omkwamen. Er hoeft natuurlijk geen enthomologische connectie te zijn, maar het zou goed kunnen dat Linnaeus de overeenkomst op het oog had van het grote beeldhouwwerk bij de Grote Piramide en de rups die zijn kop in rust opgericht houdt.pinastri: Pinus pinaster is zeeden, een mogelijke voedselplant, maar Linnaeus geeft alleen den aan.

Auteursnaam en jaartal
Linnaeus, 1758

Meer uit dezelfde familie

Doe mee aan de tuinvlindertelling

Heb je een vlinder of libel gespot? Meld het ons! Jouw waarnemingen zijn waardevol voor het behoud van deze insecten. Samen kunnen we hun populaties in kaart brengen en beschermen. Ga naar onze website en deel jouw observaties. Help mee aan het behoud van deze prachtige dieren en draag bij aan de wetenschap van de biodiversiteit.

Waarneming melden