Kwetsbaar (voorlopige rode lijst)

Klein avondrood

Deilephila porcellus

Vliegtijd & gedrag

Begin mei-half augustus in één generatie. Soms worden verse vlinders overdag rustend aangetroffen. De vlinders vliegen vanaf de schemering en bezoeken bloemen van onder andere slangenkruid, kamperfoelie en rododendron waaruit ze al vliegend nectar zuigen. Ze komen op licht, soms tamelijk vroeg in de nacht.

Klein avondrood

Verspreiding in Nederland

Klein avondrood

Trends

Onderstaande grafieken tonen de verandering in de talrijkheid van de soort in de loop van de tijd.De eerste grafiek geeft het verloop over de hele periode waarvan we waarnemingen hebben.Omdat de oude gegevens vaak niet erg nauwkeurig zijn (geen aantallen) en incompleet (nadruk op zeldzame soorten) worh3 hier de presentie afgebeeld.De tweede grafiek laat het verloop zien van de prestatie van de soort in de laatste dertig jaar.Wat presentie en prestatie precies zijn, en hoe ze worden berekend kunt u lezen op de pagina De berekeningen.

Levenscyclus

Klein avondrood

Rups: juni-september. De rups foerageert ´s nachts en verbergt zich overdag in de strooisellaag aan de voet van de waardplant. De soort overwintert als pop in een losse cocon in de strooisellaag.

Herkenning

Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 21-25 mm. De enige relatief kleine pijlstaart met rozerode en geelbruine vleugels. Over de voorvleugel lopen een aantal licht gebogen olijfgroene dwarslijnen, die vooral bij de voorrand zichtbaar zijn.

Kenmerken rups

Tot 60 mm; lichaam lichtgrijs of in sommige gevallen groen, sterk gespikkeld en getekend met zwarte schrapjes. Op segment vier en vijf zitten een paar ronde, wit geringde, bleekpaarse tot paarse 'oogvlekken' op de rugzijde. Op segment elf zit een klein bultje in plaats van een hoorntje. De kop is grijsachtig zwart. De jonge rupsen zijn groen.

Gelijkende soorten vlinder

Het groot avondrood (D. elpenor) is groter, minder geel van kleur en heeft een duidelijke rozerode lengtestreep over het achterlijf.

Gelijkende soorten rups

Wingerdpijlstaart (Hippotion celerio) en groot avondrood (Deilephila elpenor).N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

Foto's

Verspreiding

Zeldzaamheid

Algemeen. Komt in de duinen en lokaal op de zandgronden in het binnenland voor. RL: kwetsbaar.

België

Zeer zeldzaam in Vlaanderen. Nagenoeg beperkt tot de duinen, waar de soort lokaal algemeen is; recent ook waargenomen aan de Maas in Limburg. In Wallonië wijdverbreid ten zuiden van Samber en Maas, met name in de kalkstreek. De soort staat op de Rode Lijst van Vlaanderen als Bijna in Gevaar (Veraghtert et al. 2023).

Mondiaal

Europa met uitzondering van Noord-Scandinavië en Noord-Rusland. Naar het zuiden tot Noord-Spanje, Sardinië, Corsica, Sicilië en Kreta. Ook een geïsoleerde bezetting in de Atlas van Marokko en in Oost-Algerije. Naar het oosten tot de Zwarte Zee en de Kapische Zee.

Habitat

Vooral open gebieden met een korte grasvegetatie, waaronder kalkgraslanden, heiden, duinen en vochtige graslanden.

Waardplant

Duinen

Graslanden

Heiden

Kalkgraslanden

Planten

Diverse soorten walstro.

Waardplant

Walstro

Benaming

  • Engelse naam Small Elephant Hawk-moth
  • Duitse naam Kleiner Weinschwärmer
  • Franse naam le Petit Sphinx de la vigne
    le Petit pourceau
  • Oud Nederlandse naam kleine olifantsvlinder
  • Synoniemen Pergesa porcellus
    Metopsilus porcellus

Meer over de naam

Toelichting Nederlandse naam
Twee van de pijlstaartsoorten heten avondrood; ze vliegen in de avond en hebben een mooie kleur rood op lijf en vleugels.Het klein avondrood is de kleinste van de twee. Meer over Nederlandse namen

Toelichting wetenschappelijke naam
Deilephila: deile is avond en phileo is houden van; veel van de soorten binnen dit (vroeger veel omvangrijker) genus vliegen graag in de schemering.porcellus: porcelles is een big vanwege dezelfde redenen als vermeld bij D. elpenor. Linnaeus had deze naam niet van zich zelf maar uit een boek van Thomas Mouffet uit 1585. Linnaeus kende dit boek goed en refereerde er meerdere keren naar in zijn Systema Naturae.

Auteursnaam en jaartal
(Linnaeus, 1758)

Meer uit dezelfde familie

Doe mee aan de tuinvlindertelling

Heb je een vlinder of libel gespot? Meld het ons! Jouw waarnemingen zijn waardevol voor het behoud van deze insecten. Samen kunnen we hun populaties in kaart brengen en beschermen. Ga naar onze website en deel jouw observaties. Help mee aan het behoud van deze prachtige dieren en draag bij aan de wetenschap van de biodiversiteit.

Waarneming melden