Spiegeldikkopje

Herkenning

Kenmerken vlinder

Voorvleugellengte: 15-18 mm. De onderkant van de achtervleugel heeft grote, donker gerande, witte vlekken, de 'spiegels'. Bij het mannetje heeft de bovenkant van de voorvleugel slechts drie of vier kleine, gele vlekken bij de punt. Deze vlekken zijn bij het vrouwtje duidelijk groter.

Gelijkende soorten rups

Zwartsprietdikkopje (Thymelicus lineola), geelsprietdikkopje (Thymelicus sylvestris) en bont dikkopje (Carterocephalus palaemon). N.B.: vergelijk behalve de uiterlijke kenmerken ook de tijd van het jaar waarin de rupsen voorkomen, het habitat en de waardplant(en).

Verspreiding

Zeldzaamheid

Een zeldzame standvlinder. Alleen in het Weerterbos en De Groote Peel is de soort alle jaren tussen 1990 en 2018 gevonden. In de omliggende terreinen is de vestiging vaak tijdelijk. In 2004 verdween het spiegeldikkopje uit Gelderland na een droogteperiode en daarna ging het erg slecht, met het dieptepunt in 2009 toen er nog maar 11 vlinders geteld werden. Sinds 2013 zit het speigeldikkopje weer in de lift en inmiddels is het aantal vlinders weer op een hoog niveau; er zijn ook weer veentjes en heideveldjes ge(her)koloniseerd.

Mobiliteit

Volgens de literatuur is het spiegeldikkopje honkvast, maar hij is wel degelijk in staat om over flinke afstanden te zwerven. De waarnemingen van het Bargerveen (1997) en Twente (2000) zijn voorbeelden van individuen die een grote afstand hebben afgelegd, want een nabij gelegen populatie is niet bekend. In de Groote Peel is waargenomen hoe spiegeldikkopjes binnen enkele minuten honderden meters over uitgestrekte velden pijpenstrootje vlogen. In de buurt van vliegplaatsen met veel individuen worden wel dieren tot op ruim vijf kilometer afstand gevonden in ongeschikt leefgebied.

Regionaal

Verspreiding in de 19e eeuwDe verspreiding in Nederland kent een merkwaardig verloop. In de 19e eeuw was deze soort zeer zeldzaam en vloog op enkele plaatsen in de buurt van Apeldoorn: het Beekberger woud, landgoed 'de Brederite' en de Empesche en Tondensche heide. In deze omgeving is de soort ook in de periode tussen 1906-1925 gezien. In het begin van de vorige eeuw en tussen 1930-1940 zijn geen waarnemingen uit Nederland bekend; de soort gold dan ook een tijd als verdwenen. Na de publicatie van de herontdekking in 1950 werden weer regelmatiger spiegeldikkopjes gevonden. Ook in Noord-Duitsland en Denemarken werd de soort in deze periode (terug?)gevonden. De soort bleek nog of weer voor te komen in de Empesche en Tondensche heide en in de Peel. In de jaren tachtig nam het aantal vindplaatsen in de Peel toe. Ook bleek van 1978 tot en met 1983 een populatie te vliegen langs de Overijsselse Vecht.Verspreiding na 1990Omstreeks 1990 kwam de soort in vier schijnbaar verschillende gebieden voor: de Empensche en Tondensche heide (vochtige heide en bos op zand), het Weerterbosch (open vochtig loofbos), in het Goor nabij Soerendonk (beekbegeleidend bos) en de Groote Peel (gedegenereerd hoogveen).De populatie in Gelderland is sinds 1996 verdwenen. Ook de populaties bij Soerendonk en het Weerterbosch gingen achteruit. Daar staat tegenover dat het spiegeldikkopje zich verder uitbreidde in de Peel. De Deurnese Peel en de Mariapeel zijn recentelijk gekoloniseerd en sinds 2002 vliegt de soort in De Bult ten noordoosten van Deurne. De aantallen kunnen op deze twee vliegplaatsen hoog zijn: het spiegeldikkopje was daar in 2003 de meest algemene dagvlinder!Op dit moment is het een zeer zeldzame standvlinder die alleen nog op een aantal plaatsen in de Peel voorkomt.

Europa

In Duitsland valt het spiegeldikkopje in de categorie bijna bedreigd. Op Europees niveau is het voorkomen stabiel, hoewel uit elf van de 26 landen waar de soort voorkomt een achteruitgang wordt gemeld.

Mondiaal

Het spiegeldikkopje komt voor van West-Frankrijk tot Oost-Azië en van Zuid-Scandinavië tot Noord-Spanje en Midden-Italië.